Gümüşhane’nin Dumanlı köyü sınırında yer alan Santa, Osmanlı belgelerinde 1554 ve 1583 tarihli ‘tapu tahrir’ defterlerinde ortaya çıkan bir yerleşim alanıdır. Bu bölge, önceleri Antik Çağ’dan beri var olan, ancak bilinmeyen ve 17’nci yüzyılda Rumlar tarafından kurulduğu düşünülen bir yerleşim olarak biliniyordu. Ancak yapılan araştırmalar, bu düşünceleri değiştirmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Desteğiyle Oluşmuş Bir Köy
Santa, aslında 1500’lü yılların ortalarında, Osmanlı Devleti’nin desteğiyle oluşmuş bir köydür. Başbakanlık Osmanlı arşivlerinde bulunan vergi kayıtlarına göre, Santa’nın ilk izlerine 1554 yılında rastlanmıştır. Bu dönemde, bölgede tarımsal faaliyetler, arıcılık ve bal üretimi gibi ekonomik faaliyetler gerçekleştiriliyordu. Santa, ‘Derbentçi’ köyü olarak bilinir, yani bölgedeki dar geçitlerin açık tutulmasından sorumlu olan özel statülü bir köydü.
Her Mahallede En Az Bir Kilise Bulunuyordu
Santa’nın taştan inşa edilen tek katlı konutları ve her mahallede en az bir kilise bulunuyordu. Bu bilgiler, bölgenin sosyal ve kültürel yapısı hakkında önemli ipuçları vermektedir. Ayrıca, Santa’nın 1583 yılında 29 haneden oluşan bir köy olduğu kayıtlara geçmiştir. Bu dönemde, Santa nüfus açısından istikrar kazanmış ve daimi bir köye dönüşmüştür.
Santa’nın Gerçek Tarihini Keşfetmek Mümkün Olacak
Bu bilgiler, Santa’nın tarihini yeniden değerlendirmemize yardımcı olmuştur. Daha önceki düşüncelerin aksine, Santa’nın Antik Çağ’da ya da 17’nci yüzyılda bir madenci kasabası olarak kurulduğu iddiaları geçersiz kılınmıştır. Bu araştırmalar, bölgenin geçmişiyle ilgili önemli bir aydınlatma sağlamıştır. Santa’nın gerçek tarihini keşfetmek, bölgenin tarihine dair daha derinlemesine bir anlayış geliştirmemize katkı sağlamıştır.
Bu keşifler, bölgenin tarihine yeni bir bakış açısı getirerek, Santa’nın gerçek kökenlerini ve gelişimini daha iyi anlamamıza olanak tanımıştır. Araştırmalar, sadece bu küçük köyün değil, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun dönemindeki yerel yönetim yapılarını, ekonomik faaliyetlerini ve toplumsal yaşamını anlamak açısından da büyük öneme sahiptir.
Veriler Ekonomik Yapısı Gibi Kaynakları Ortaya Çıkarıyor
Santa’nın Derbentçi köyü olarak bilinmesi, o dönemdeki yerel yönetim düzenlemelerini göstermesi bakımından önemlidir. Bu özel statü, bölgedeki geçitlerin güvenliğinden sorumlu olan bir yapıyı yansıtmaktadır. Aynı zamanda, Santa’nın tarımsal üretim ve ekonomik faaliyetlerle nasıl şekillendiğini anlamamıza da yardımcı olmaktadır. Bu veriler, dönemin ekonomik yapısını ve insanların geçim kaynaklarını anlamak adına değerli bir kaynaktır.
Araştırmalar, aynı zamanda bölgenin sosyal dokusunu ve kültürel yapısını da aydınlatmaktadır. Kiliselerin varlığı, dönemin dinî ve kültürel yaşantısına ışık tutar. Sokaklardaki çeşmeler ise günlük yaşamın nasıl şekillendiğine dair önemli bir ipucu sunar. Bu bulgular, o dönemdeki toplumsal düzeni, dinî inançları ve günlük hayatı daha iyi anlamamızı sağlar. Santa’nın gerçek tarihini ortaya çıkaran bu çalışmalar, sadece bu köyün değil, aynı zamanda bölgenin ve Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihine dair daha derinlemesine bir bilgi sağlamıştır. Bu keşifler, tarih ve arkeoloji alanındaki çalışmalara yeni yönler açarak, geçmişin sırlarını çözmek adına yapılan araştırmaların ne kadar değerli olduğunu bir kez daha göstermiştir.
