Prof. Dr. Hasan Bombacı, yapılan epidemiyolojik çalışmaların sonucunda, kadın sporcularda özellikle alt ekstremite kas- iskelet sistemi spor yaralanmalarının görülme riskinin erkek sporculara oranla daha fazla olduğunun görüldüğünü söyledi.
Kadın Sporcular Ön Çapraz Bağ Ve Ayak Bileği Yaralanmalarına Dikkat!
Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, kadınların profesyonel anlamda daha fazla spor yapmaya başlamasıyla birlikte spor yaralanmalarında cinsiyetler arası farklılığın ve yaralanma sebeplerinin güncel bir konu haline geldiğini belirterek; yapılan epidemiyolojik çalışmaların sonucunda, kadın sporcularda özellikle alt ekstremite kas- iskelet sistemi spor yaralanma riskinin erkek sporculara oranla daha fazla olduğunun görüldüğünü söyledi.
Spor yaralanmalarının cinsiyetlerden bağımsız olarak her yaştan insanı ilgilendiren önemli bir sorun olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Bombacı, bireyin spor hayatını devam ettirebilmesi için hem yaralanmaların önlenmesi hem de tedavi ve sonrasında bilinçli ve tedbirli olmak gerektiğini belirtti.
Anatomik Ve Biyolojik Farklılıklar
Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi’nde görevli olan Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, erkek ve kadın spor yaralanmaları arasındaki farklılıklara değinerek, kadın sporcularda özellikle alt ekstremite kas-iskelet sisteminde diz ve ayak bileği bağ yaralanma riskinin erkek sporculara oranla daha yüksek olduğunu belirterek şunları söyledi;
“Kadınlar ve erkekler arasında cinsiyete özgü bazı anatomik ve biyolojik farklılıklar nedeniyle bu sonuç ortaya çıkıyor. Kadınların aylık dönemlerinde hormonların vücuttaki yoğunluğuna bağlı olarak bağlarda da gevşemeler yumuşamalar, tendonların direncinde azalmalar olabiliyor. Dolayısıyla özellikle menstural döngünün bazı dönemlerinde kadınlar yaralanmaya daha müsait hale geliyorlar.”
Kadınlardaki hormonal değişimden ötürü genel olarak tüm bağlar etkilense de en çok yaralanmaya yatkın olan bağın dizdeki ön çapraz bağlar olduğunu belirten Prof. Dr. Bombacı, rakiplerle yarışılan spor türlerinde, karşılıklı olarak mücadelenin gerektirdiği durumlar içerisinde ani bir biçimde dönmek, durmak gibi eylemleri yaparken, adalelere ve eklemlere çok daha fazla yük bindiğini ve şayet bağlarda normalden farklı bir şekilde gevşeme varsa bu durumun bağların eklemi tutucu etkisini azaltacağını ve pek doğal olarak da gelen bu anormal yüklenmeye karşı eklemlerde ve bağlarda hasar oluşma ihtimalinin artacağını ifade etti.
Prof. Dr. Bombacı’nın bu konulara yönelik yaptığı önemli açıklamaların içerisinde öne çıkan diğer detaylar ise şu şekildedir;
Kadınların hormonal durumlar dışında anatomik olarak da erkeklerden farklı olmasının spor yaralanmalarının görülme riskini artıran bir diğer etken olduğunu belirten Prof. Dr. Bombacı, örnek olarak; kadınlarda bacakların erkeklere göre biraz daha fazla dışarı doğru dönük olduğunu ve bu durumun kadınların biyolojisi ile ilgili olduğunu ve bunun “valgus açılanması” olarak tanımlandığını ifade ederek şunları söyledi;
”Dizdeki valgus açılanması özellikle ani dönüşlerde ve ani duruşlarda dizin gelen anormal stresler karşısında daha erken dengesinin bozulmasına sebep olur. Ve bu da o bölgeye binen yükün hasar yapma ihtimalini arttırır. Örneğin, hentbolda koşan bir sporcu kaleye yaklaştığı zaman şut atmak için zıplayıp bacağının üzerine indiği esnada dize normalden fazla bir dönme kuvveti uygular. Eğer sporcu bu durumlar için gerekli aktiviteyi oluşturacak refleksleri kazanamamışsa bağ yaralanmasıyla karşılaşma ihtimali yüksek olacaktır. Bunun dışında kadınlarda ön çapraz bağın erkeklere göre anatomileri gereği daha ince olmasının da bu durumdan sorumlu olduğu iddia edilmektedir.”
Spor Yapan Herkes Dikkat Etmeli
Söz konusu yaralanmaların sadece profesyonel olarak spor yapanlarda değil, aynı zamanda amatör sporcularda da görüldüğünü belirten Prof. Dr. Bombacı, bireyin spor yaparken önlem almasının ve bu konuda bilinçli olmasının önemini vurgulayarak, amatör sporcuların genellikle yarışmalı spor türlerinde yer almadığını ve bu sebeple yaralanma riskinin daha düşük olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Bombacı, yapılan tedavinin sporcuyu en fazla kaza olmadan önceki duruma getirebileceğini belirterek; ”Örneğin en sık yaşanan ön çapraz bağ yaralanması sonucu sporcuların yüzde 70-80’i spora ve eski performans seviyesine dönebiliyor. Ancak bu dezavantajı nötralize edecek bir egzersiz programına girilmezse tekrar yaralanma olması kaçınılmazdır. Üstelik bu durumda bir önceki yaralanmanın yarattığı zayıflıkla birlikte risk daha da artar.” dedi.
Hangi Önlemler Alınmalı?
Özel olarak hazırlanmış egzersiz programlarının riski azaltma konusunda oldukça etkili olduğunu ve bununla birlikte yapılan spor türünün tekniklerinin de iyi bilinmesi gerektiğinin önemli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Hasan Bombacı, sporcunun yaralanma mekanizmasının analizine göre “egzersiz temelli” rehabilitasyon ve ayrıca, denge ve güçlendirme, çeviklik, dayanıklılık gibi pek çok açıdan yapılan antrenmanların söz konusu yaralanmaları yüzde 27-45 oranlarında azalttığını gösteren bilimsel verilerin mevcut olduğunu söyledi.
Nöromotor yeteneklerini arttıran egzersiz programları ile kadın sporcuların anatomi ve biyolojisine bağlı olarak gerçekleşen potansiyel spor yaralanması risklerinin önemli derecede azaltılabileceğini belirten Prof. Dr. Bombacı, konuşmasını şu cümlelerle sonlandırdı;
”Sonuç olarak, kadın sporcuların bazı vücut bölgelerinde yaralanma riskinin erkek sporculara göre daha yüksek olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış durumdadır. Ancak, spor yaparken uygun önlemlerin alınması ve yapılan spora özel hazırlayıcı antrenman teknikleri ile çalışmak çok önemlidir. Bu sayede spor yaralanmalarının önlenmesi ve tedavi sürecinin daha etkili bir şekilde yönetilmesi mümkün olabilir.”
